179671441_2

header_mobile-2

header_mobile

W dawnej Rzeczpospolitej 

W latach 1661-1664 Jan Andrzej Morsztyn, poeta, polityk, przyszły podskarbi wielki koronny, zbudował rezydencję, która dała początek pałacowi zwanemu później Saskim.

1661

palac

autorzy: Julian Schübeler, Juliusz Kossak

80644132

Niedyskrecja poety
Za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego należał, obok hetmana Jana Sobieskiego, do czołowych postaci profrancuskiego stronnictwa malkontentów. Planował nawet ściągnięcie wojsk francuskich do Polski celem przeprowadzenia zamachu stanu i detronizacji władcy.
Dobrze znał przyszłą królową Polski, Marię Kazimierę d’Arquien. Wiedział o jej płomiennym romansie z Janem Sobieskim. Plotka głosi, że będącą jeszcze oficjalnie w żałobie Marysieńkę i przyszłego króla nakryła w intymnej sytuacji królowa Maria Ludwika Gonzaga, która nakazała kochankom natychmiastowy ślub. Ceremonia odbyła się w tajemnicy, żeby nie wywoływać skandalu złamaniem żałoby. Sprawę na światło dzienne wyciągnął właśnie Morsztyn, czyniąc niedwuznaczne aluzje do tego wydarzenia w utworze &#8222;Serenada północna na ślub niezwyczajny wielkiego stadła, intonowana w Warszawie przy skończonej sprawie&#8221;. 
Erotyki były zresztą ulubionym gatunkiem lirycznym Morsztyna. Do mistrzostwa doprowadził posługiwanie się obszernym sztafażem bogatych środków stylistycznych, charakterystycznych dla barokowej poezji: point, wyliczeń, innowacji wersyfikacyjnych i kwiecistego języka. Większość wierszy poety znalazła się w dwóch zbiorach: &#8222;Lutnia&#8221; i &#8222;Kanikuła albo Psia Gwiazda&#8221;.
Spiskowiec i wygnaniec
Już w czasach niedyskretnego wiersza, jak się zdaje, zaczęły rysować się kontury przyszłego konfliktu z królem  Janem III Sobieskim. Choć Morsztyn był początkowo stronnikiem władcy, pozostawał wierny przede wszystkim opłacającemu go dworowi francuskiemu – doszło do tego, że w 1679 roku poeta złożył przysięgę wierności Ludwikowi XIV. Gdy Sobieski zmienił kurs polityki zagranicznej Rzeczpospolitej z profrancuskiej na prohabsburską, Morsztyn przeszedł do opozycji. I tym razem nie cofnął się przed spiskowaniem z francuskim dworem przeciwko polskiemu monarsze.
Spisek wyszedł jednak na jaw. Oskarżony przez Sobieskiego o malwersacje finansowe i zdradę stanu musiał uciekać z kraju. Schronienie znalazł w Wersalu. Został sekretarzem króla Ludwika XIV. Zmarł na emigracji 8 stycznia 1693 roku.

morsztyn

Jan Andrzej Morsztyn

1280px-palbitzki_ossolinski_palace_in_warsaw

1280px-Palbitzki_Ossoliński_Palace_in_Warsaw

Nieopodal pałacu Morsztyna znajdowała się rezydencja jednego z najpotężniejszych i najbardziej zasłużonych ludzi siedemnastowiecznej Rzeczpospolitej – dyplomaty i kanclerza wielkiego koronnego, marszałka sejmu Jerzego Ossolińskiego.

Pałac Ossolińskich 

Z Zachodu powrócił natchniony duchem najmodniejszych wówczas prądów kulturalnych. Namacalnym tego dowodem był wzniesiony w latach 1641-1643 pałac w stylu nawiązującym do budownictwa włoskiego. Gmach, który do historii przejdzie jako pałac Brühla, został postawiony na planie czworokąta, z dwiema wieżyczkami od strony ogrodu.
Wnętrze budynku również miało świadczyć o klasie, a przede wszystkim o potędze gospodarza. Ukończenie budowy zbiegło się w czasie z nominacją Ossolińskiego na najwyższy świecki urząd w państwie – godność kanclerza wielkiego koronnego. Marmury, odlewane z brązu rzeźby i zastawa ze szlachetnych metali, a także relikwiarze ze szczątkami świętych &#8211; dary od Urbana VIII miały podkreślać pozycję najbliższego i najbardziej zaufanego doradcy króla Władysława IV.
Ossoliński był wiernym wykonawcą woli monarchy nie tylko jako dyplomata. Realizował politykę bałtycką władcy dążącą do wprowadzenia ceł morskich, wspierał ugodę z Kozakami, wreszcie był współautorem najambitniejszego projektu króla – planów wszczęcia wielkiej wojny z Turkami i Tatarami.
To właśnie wraz ze śmiercią Władysława IV skończyła się dobra passa Ossolińskiego. Pozbawiony protektora stał się ofiarą od dawna już roztaczanych przez przeciwników pomówień o chęć wprowadzenia w Rzeczpospolitej absolutyzmu, obwiniano go o klęskę polityki pojednania z Kozakami, zaufaniem przestał darzyć go następca tronu Jan Kazimierz. Jerzy Ossoliński zmarł w swoim pałacu w Warszawie 9 sierpnia 1650 roku.

ossolinski

Jerzy Ossoliński

Magnat był światowcem, swoją siedzibę wzorował na stylu nawiązującym do budownictwa włoskiego, umieścił w niej też nowinki techniczne &#8211; w pałacu znajdowały się dwie pierwsze w Warszawie windy. Działanie windy opierało się na zasadzie przeciwwagi uzyskiwanej dzięki bloczkom i przekładniom.