header-1-1

header (1) (1)

Grób Nieznanego Żołnierza

I wojna światowa była niewyobrażalną tragedią. Konflikt pochłonął ponad 17 mln istnień ludzkich, w większości żołnierzy. Tożsamości wielu z nich nigdy nie ustalono. Po wojnie w wielu krajach wzniesiono monumenty upamiętniające poległych, nieznanych z imienia i nazwiska żołnierzy. Dwa pierwsze monumenty powstały w Wielkiej Brytanii i Francji, a ten ostatni umiejscowiono pod Łukiem Triumfalnym w Paryżu. Inicjatorem budowy monumentu był François Simon, który w konflikcie stracił trzech synów.

Idea zrodzona przez traumę

zdjecie-2

zdjecie (2)

Choć w listopadzie 1923 roku na polecenie prezydenta Stanisława Wojciechowskiego utworzono Tymczasowy Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika Nieznanego Żołnierza, to przez rok nie poczyniono większych postępów w sprawie. Sytuację zmieniło dopiero zagadkowe wydarzenie. O poranku 2 grudnia 1924 roku przed Pałacem Saskim, u stóp pomnika Józefa Poniatowskiego, pojawiła się wykonana z piaskowca płyta z napisem &#8222;Nieznanemu Żołnierzowi poległemu za Ojczyznę&#8221;. Prasa spekulowała nad tożsamością fundatora tablicy. Podejrzewano Ignacego Jana Paderewskiego – wirtuoza i jednego z Ojców Niepodległości.
 Kto stał za ufundowaniem płyty nagrobnej? Dowiedz się, klikając w sylwetkę.

Zagadka płyty nagrobnej

11_11_23_anniversaire_de_larmistice_r_-agence_rol_btv1b531209674_1

11_11_23_anniversaire_de_l'armistice_ŕ_[...]Agence_Rol_btv1b531209674_1

zolniez_mobile

3_1_0_6_1029_233553

Zainteresowanie, jakie wzbudziła płyta, przełożyło się na wzmożenie prac Komitetu. Prace nad budową Grobu Nieznanego Żołnierza nabrały tempa.

Tak powstał Grób Nieznanego Żołnierza 

11_gelria_1_rozwiniete_mobile

11_gelria_2_rozwiniete_mobile

11_gelria_3_rozwiniete_mobile

11_gelria_4_rozwiniete_mobile

21_geleria_1_zwiniete_mobile

21_geleria_2_zwiniete_mobile-kopia

21_geleria_2_zwiniete_mobile kopia

21_geleria_3_zwiniete_mobile

21_geleria_4_zwiniete_mobile

Najpierw należało wybrać lokalizację. Wśród propozycji pojawiły się m.in. teren Cytadeli, Fort Legionów i wylot Mostu Poniatowskiego. Decydujące znaczenie miało to, że warszawiacy zaczęli czcić pamięć poległych kwiatami i zniczami przy płycie ustawionej pod pomnikiem Poniatowskiego. 25 stycznia 1925 roku Rada Ministrów uchwaliła zlokalizowanie Grobu Nieznanego Żołnierza w kolumnadzie Pałacu Saskiego.

21_geleria_1_zwiniete_desktop

21_geleria_1_rozwiniete_desktop

Wybór miejsca

Od początku zakładano, że Grób Nieznanego Żołnierza miał mieć  &#8222;charakter triumfalny i radosny, a więc nie jako grobowiec, lecz monument chwały o konstrukcji architektonicznej&#8221;. Rada Ministrów wybrała na twórcę pomnika rzeźbiarza Stanisława Ostrowskiego. Wybitny artysta w kolejnych latach zaprojektował m.in. rzeźbę &#8222;Jagiełło pod Grunwaldem&#8221; przygotowaną na Wystawę Światową w Nowym Jorku w 1939 roku, stojącą do dziś w nowojorskim Central Parku, i statuę przedstawiającą Józefa Piłsudskiego, którą podziwiać można przy Belwederze. Grób Nieznanego Żołnierza wykonali kamieniarze pod kierownictwem inżyniera Stanisława Wyczałkowskiego. Płytę nagrobną zaprojektował Ludwik Gardowski, profesor liternictwa i drukarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.

21_geleria_2_zwiniete_desktop

21_geleria_2_rozwiniete_desktop

Wybór projektu

Ciało bezimiennego żołnierza, który spocząłby w przygotowywanym monumencie, miało pochodzić z grobu na jednym z pobojowisk z czasu walk o granice II Rzeczpospolitej i wojny polsko-bolszewickiej. Pole bitwy powinno było charakteryzować się dużą liczbą ofiar poległych na niewielkiej powierzchni i przebiegiem walk zaszczytnym dla całości oddziałów biorących udział w boju. Prowadzone przez gen. Mariana Kukiela Biuro Historyczne Ministerstwa Spraw Wojskowych wytypowało na tej podstawie 15 miejsc.

21_geleria_3_zwiniete_desktop

21_geleria_3_rozwiniete_desktop

Wybór pobojowiska

Wyboru dokonano 4 kwietnia 1925 roku. Pobojowisko miał wskazać w drodze losowania najmłodszy kawaler Orderu Virtuti Militari wśród obecnych na uroczystości uhonorowanych tym odznaczeniem przedstawicieli wszystkich pułków. Okazał się nim ogniomistrz z 14 Pułku Artylerii Polowej Józef Buczkowski. Żołnierz wylosował kartkę z  napisem &#8222;pobojowisko lwowskie&#8221;.

21_geleria_4_zwiniete_desktop

21_geleria_4_rozwiniete_desktop

Wybór pól bitew

Przy okazji złożenia do grobu ciała bezimiennego żołnierza symbolicznie uhonorowano rodziny, które w walkach utraciły swoich bliskich. Zdecydowano o wyborze symbolicznej rodziny Nieznanego Żołnierza, składającej się z tych, którzy nigdy nie dowiedzieli się, gdzie spoczęli ich ojcowie, mężowie i synowie.

Symboliczna rodzina Nieznanego Żołnierza 

iv-c-2-a_-_zdje%cc%a8cie_rodziny_-_po_korekcie

IV.C.2.a_–_zdjęcie_rodziny_-_PO_KOREKCIE

rodzina_mobile_2

rodzina_mobile_1

rodzina_mobile_3

rodzina_mobile_5

rodzina_mobile_4

rodzina_mobile_6

Fot. Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie 

iv-c-2-a_-_zdje%cc%a8cie_rodziny_-_po_korekcie-2

IV.C.2.a_–_zdjęcie_rodziny_-_PO_KOREKCIE (2)

Wyboru trumny ze zwłokami Nieznanego Żołnierza dokonała Jadwiga Zarugiewiczowa, symboliczna matka Nieznanego Żołnierza. Okazało się, że spoczywający w trumnie żołnierz nosił maciejówkę, co oznaczało, że był ochotnikiem. Oględziny ciała wykazały, że poległy miał około 14 lat.

Ekshumacja 

1 (1)

1-1-2

Pogrzeb Nieznanego Żołnierza 

Trumnę przeniesiono do kaplicy na Cmentarzu Orląt Lwowskich i wystawiono przy niej wartę honorową. Następnie w uroczystym kondukcie żałobnym przetransportowano ją do bazyliki archikatedralnej we Lwowie, gdzie odprawiono uroczystą mszę świętą. Rankiem 1 listopada trumna ze szczątkami Nieznanego Żołnierza ruszyła pociągiem w specjalnym wagonie, którego ściany obito biało-czerwonym suknem i w którym zawieszono wizerunek orła i Matki Boskiej.

Ze Lwowa do Warszawy 

2 (1)

2-1-2

2 listopada pociąg z trumną Nieznanego Żołnierza dotarł do Warszawy. Trumnę ustawiono na lawecie armatniej. W uroczystym kondukcie przebyła drogę przez Aleje Jerozolimskie, Nowy Świat, Krakowskie Przedmieście i pl. Zamkowy do katedry św. Jana. Tam odbyła się uroczysta msza święta, w której brały udział najważniejsze osoby w państwie, generalicja i przedstawiciele korpusu dyplomatycznego.

Ostatnia droga 

3 (1)

3-1-2

Po mszy świętej kondukt z trumną przeszedł na pl. Saski przy dźwiękach &#8222;Marsza żałobnego&#8221; Chopina. Gdy pochód wkroczył na plac, nad Pałacem Saskim przeleciała eskadra samolotów. Przy biciu dzwonów kościelnych trumnę ze szczątkami Nieznanego Żołnierza opuszczono do grobowca. Do krypty złożono też 14 urn z ziemią z pozostałych pobojowisk oraz akt erekcyjny. O godz. 13.00 rozległ się huk wystrzału armatniego i w całym mieście zapanowała minuta ciszy. Po 24 salwach zamknięto grobowiec i nakryto go kamienną płytą. Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zapalił znicz symbolizujący wieczną pamięć oraz złożył wieniec od narodu.

Śpij, kolego…

Pierwszą wartę honorową przy Grobie Nieznanego Żołnierza wystawili weterani powstania styczniowego. Odzyskania niepodległości doczekało ok. 3500 uczestników zrywu. W II RP otaczani byli oni szczególną czcią. Już w 1919 roku nadano wszystkim stopnie podporucznika (pierwszy stopień oficerski), przyznano odpowiednią pensję, a w 1922 roku zaprojektowano specjalne mundury.

Pierwsza warta 

Grób Nieznanego Żołnierza stał się głównym miejscem pamięci w odrodzonym kraju. Wieńce na płycie nagrobnej składali przy różnych okazjach najważniejsi urzędnicy państwowi, przywódcy państw odwiedzający Polskę i przedstawiciele korpusów dyplomatycznych, członkowie organizacji kombatanckich, społecznych, sportowych i akademickich.

Rozdział I

Rozdział II

Rozdział III

Rozdział IV

Rozdział V

Rozdział II

Rozdział IV