Logo
pałac
saski
0/4

O projekcie

O projekcie

KONCEPCJA, TREŚCI, POZYSKIWANIE MATERIAŁÓW AUDIOWIZUALNYCH

Zespół specjalnych serwisów internetowych Polskiego Radia – Izabella Mazurek, Bartłomiej Makowski, Jacek Puciato

NADZÓR I KONSULTACJE MERYTORYCZNE

Prof. Zbigniew Wawer, Joanna Borowska, Maria Wardzyńska, Zasław Adamaszek

KREACJA I PROJEKTOWANIE GRAFICZNE

Grzegorz Lipiński , Paweł Woźniak, Anna Szmida, Aleksandra Zając

INTRO/OUTRO

Scenariusz: Bartłomiej Makowski Animacja: Bartosz Tytus Trojanowski Montaż i udźwiękowienie: Grzegorz Lipiński Lektorzy: Mateusz Drozd, Mathew Farell

ZESPÓŁ DEWELOPERSKI, TESTERZY

Damian Luje Ponce, Alan Krawczyk, Marcin Kieruzel, Łukasz Kowalski, Paula Karolak, Mateusz Orłowski, Rozalia Przeworska, Michał Romańczuk, Marcin Żabicki

KOORDYNACJA TECHNICZNA

Grzegorz Kowalski

KOORDYNACJA

Krzysztof Kossowski, Katarzyna Milanowska, Marcin Rembacz, Dominik Szewczyk

Wideo

Dział produkcji multimedialnych Polskiego Radia

TŁUMACZENIA

Barry Keane, Mariya Shahuri, Piotr Siemiński, Irina Zawisza

MATERIAŁY DŹWIĘKOWE

Archiwum Polskiego Radia, Archiwum Radia Wolna Europa

ŹRÓDŁA FOTOGRAFII

Narodowe Archiwum Cyfrowe (NAC), Polska Agencja Prasowa (PAP), Forum, East News, Muzeum Powstania Warszawskiego (Ryszard Witkowski „Romuald”, „Orliński”; Józef Jerzy Karpiński „Jerzy”), Muzeum Warszawy, Biblioteka Narodowa w Warszawie, Biblioteka Narodowa w Krakowie, Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Nauk Polskiej Akademii Umiejętności (PAN PAU), Biblioteka Politechniki Warszawskiej, Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa, Biblioteka Kongresu USA, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Urząd Miasta Warszawy, Bildarchiv Foto Marburg, Sächsisches Staatsarchiv, Wikimedia Commons (domena publiczna; CC BY-SA 4.0 – Kgbo), Muzeum Fryderyka Chopina w Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina (fot. Waldemar Kielichowski)

ŹRÓDŁA FILMÓW

Filmoteka Narodowa Instytut Audiowizualny (Jan Ordyński, „Sztandar Wolności”), Biblioteka Kongresu USA („On the Firing Line with the Germans”), United States Holocaust Memorial Museum (filmy Juliena Bryena)

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Odbudowa Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej – koszty przygotowania i realizacji inwestycji

Część II

Zniszczenie Pałaców

Po kapitulacji Powstania Warszawskiego Niemcy przystąpili do systematycznego wyburzania miasta. Ofiarą tego procederu padło 30 proc. zabudowy – więcej niż w trakcie walk.
18 grudnia 1944 roku wysadzono w powietrze Pałac Brühla, a w dniach 27 i 29 grudnia dwukrotnie wysadzano Pałac Saski. Ocalał z niego jedynie przysypany gruzem fragment arkad, w którym znajdował się Grób Nieznanego Żołnierza. 

Szczupły mężczyzna w okularach w niemieckim mundurze z symbolami III Rzeszy.

To miasto ma całkowicie zniknąć z powierzchni ziemi i służyć tylko jako punkt przeładunkowy dla transportu Wehrmachtu, kamień na kamieniu nie powinien pozostać. Wszystkie budynki zburzyć aż do fundamentów.

Heinrich Himmler, jeden z przywódców III Rzeszy

Trzech niemieckich nazistowskich oficerów. Jeden z nich podaje rękę mężczyźnie z opuszczoną głową bez wojskowych dystynkcji z powstańczą opaską na prawym ramieniu.
2

października 1944

Kapitulacja Powstania Warszawskiego

11

grudnia

Niemcy grabią i wywożą mienie ruchome z pałaców Saskiego i Brühla. Rabunek obejmuje wyposażenie, meble, sztukaterie ścienne

Ruiny budynku. W głębi widoczny fragment Pałacu Saskiego.
18

grudnia

Pałac Brühla zostaje wysadzony w powietrze

27

grudnia

Pierwsza próba wysadzenia Pałacu Saskiego

Ruiny budynku. Wśród masy gruzów po lewej stronie - fragment zniszczonej częściowo kolumnady.
29

grudnia

Wysadzenie pozostałej części Pałacu Saskiego

Wśród ruin budynków, odgruzowaną ulicą, idą żołnierze ze sztandarem.
17

stycznia 1945

1 Armia Wojska Polskiego zajmuje Warszawę, za nią do miasta wkraczają jednostki sowieckie i oddziały NKWD

Bilans zniszczeń

Pod koniec II wojny światowej Warszawa przypominała morze ruin. Skala zniszczeń była tak wielka, że rozważano przeniesienie stolicy do Łodzi. 

~14,3%

Zniszczenia podczas oblężenia miasta w 1939 roku i podczas nalotów sowieckich po ataku Niemiec na ZSRR

~12%

Po stłumieniu powstania w getcie warszawskim

~25%

Straty w Powstaniu Warszawskim

~30%

Burzenie miasta (2 X 1944 — 16 I 1945)

Zniszczona zabudowa lewobrzeżnej Warszawy

Mosty
Dworce kolejowe
Obiekty kultury
Budynki zabytkowe
Obiekty służby zdrowia
Obiekty mieszkalne

Straty Polski w II wojnie światowej

6 mln
obywateli

(w tym 3 mln polskich Żydów)

17,1%
obywateli
797,398 mld zł

Wartość strat materialnych (Raport ws. strat wojennych Polski z 1.09.2022)

Taka już jest historia Polski: budujemy i zbieramy, burzą nam i rabują, odbudowujemy i znowu zbieramy, znów nam burzą i kradną – i naszym obowiązkiem narodowym jest zawsze znowu odbudowywać i gromadzić, bo inaczej przestaniemy istnieć.

Prof. Stanisław Lorentz, historyk sztuki, dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie, inicjator odbudowy Zamku Królewskiego

Jak feniks z popiołów

Odbudowa stolicy była przedsięwzięciem na niespotykaną dotąd skalę. Do uprzątnięcia było 180 mln m3 gruzu. Z samego rumowiska pozostałego po Pałacu Saskim i Pałacu Brühla wywieziono 35 tys. m3  – materiał ten wykorzystano m.in. do usypania korony Stadionu X-lecia. 

Zniszczenia były tak wielkie, że po wojnie rozważano przeniesienie stolicy do Łodzi.  Jednak dzięki gigantycznemu wysiłkowi całego społeczeństwa miasto odrodziło się. Kierunek pracom nadawało Biuro Odbudowy Stolicy. Ścierały się w nim dwa podejścia: rekonstrukcji stanu przedwojennego i tworzenia socjalistycznego miasta nowego typu z modernistyczną architekturą. Ten drugi związany był z aktualną sytuacją polityczną – po II wojnie światowej władzę w Polsce przejął reżim komunistyczny narzucony przez ZSRR. 

Nie mogąc zgodzić się na wydarcie nam pomników kultury, będziemy je rekonstruowali, będziemy je odbudowywali od fundamentów, aby przekazać pokoleniom, jeżeli nie autentyczną, to przynajmniej dokładną formę tych pomników, żywą w naszej pamięci i dostępną w materiałach. (…) Kataklizm ostatniej wojny postawił sprawę jeszcze ostrzej. Z premedytacją wydarto całe stronice naszej historii, pisane kamiennymi zgłoskami architektury.

Jan Zachwatowicz, organizator Biura Odbudowy Stolicy

Pomnik-ruina

Mimo apeli architektów i naukowców władze komunistyczne zdecydowały, że ani Pałac Saski, ani Pałac Brühla nie zostaną odbudowane. Decydującym czynnikiem okazała się przeszłość obu gmachów w latach międzywojennych. Przeszłość, od której komuniści chcieli się odciąć. 

Jedyną pozostałością po Pałacu Saskim miał być odtąd zachowany w formie pomnika-ruiny Grób Nieznanego Żołnierza. Zadanie odbudowy symbolu polskiej walki o niepodległość powierzono architektowi Zygmuntowi Stępińskiemu. Niestety przy odbudowie pomnika, jego symbolika została dostosowana do narracji komunistycznej władzy. Odrestaurowane ozdobne Krzyże Orderu Virtuti Militari i Walecznych pozbawiono dat nawiązujących do Konstytucji 3 maja (1792) i wojny polsko-bolszewickiej (1920), a także wykuto nowe odznaczenie: Krzyż Grunwaldu, komunistyczny order przyznawany za walkę z niemieckim okupantem. Przedwojenne tablice z miejscami walk zmieniono na upamiętniające „Wojsko Polskie w walce z faszyzmem i hitleryzmem”.

Niezburzony fragment kolumnady, wokół gruzowisko.

Ocalały pośród gruzów fragment arkad Pałacu Saskiego z ruinami Grobu Nieznanego Żołnierza

Fot. Muzeum Powstania Warszawskiego

Rozdział V

Wielki nieobecny

Rozdział V

1945 - 2022

subtitle0
0